Ο οικισμός Ιτάμου

Ο  νεότερος οικισμός της Ραχούλας
ΙΤΑΜΟΣ (Υψόμετρο 1100 μ.)
Όνειρο πολλών γενεών Ζωγλοπιτών

O Ίταμος (ως οροσειρά) και ειδικότερα ο χώρος γύρω από τη βρύση, ασκούσε πάντοτε μια περίεργη γοητεία, τόσο στους συγχωριανούς μας, όσο και στους κατοίκους του νότιου τμήματος του νομού Καρδίτσας (πάνω  από τη γραμμή).
Η εξήγηση είναι και εύκολη και κατανοητή. Η Ραχούλα μέχρι και τη δεκαετία του ’50 είχε φοβερή λειψυδρία. Το πόσιμο νερό το χειμώνα μεταφερόταν με τις βαρέλες (ζαλίγκα ή φορτωμένες στο ζώο) από το ποτάμι ή από παρακείμενα λαγκάδια, ενώ τους θερινούς μήνες από μακρινές πηγές, από του «Καρά», από της «Ζαβίνας» και αλλού. Όπως ήταν φυσικό, μέχρι το νερό να μεταφερθεί στο σπίτι γινόταν «θερμός», κατά την έκφραση των συγχωριανών μας. Η μόνη πηγή στο εσωτερικό του χωριού ήταν το «Καλάμι», αλλά το νερό της ήταν τόσο λίγο, που οι στάμνες που έμπαιναν στη γραμμή για να πάρουν σειρά, έφταναν το πενήντα μέτρα. Όταν ορισμένες χωριανές έχαναν την ψυχραιμία τους, ακολουθούσαν μαλλιοτραβήγματα και έσπαζαν και μερικές στάμνες, προς τέρψη των υπολοίπων!              

Η έλλειψη πόσιμο νερού ήταν ο σπουδαιότερος λόγος που ανάγκαζε τους χωριανούς να μεταφέρουν τις οικογένειες στο Παλιοζωγλόπι το καλοκαίρι,μετά τον αλωνισμό των σιτηρών(περίπου 20 Ιουλίου). Ο άλλος ήταν η ελονοσία που θέριζε εκείνη την εποχή.

Στο Παλιοζωγλόπι υπήρχε άφθονο υγιεινό και κρύο νερό,αλλά δεν συγκρινόταν μ’ εκείνο της βρύσης του Ιτάμου. Εκείνο ήταν τόσο κρύο,που, όταν χωριανοί που ανέβαιναν εκεί για ξύλευση ή στρατοκόποι των ψηλότερων χωριών,το έπιναν αποσταμένοι, πάθαιναν ευκοιλιότητα. Για να εξηγήσουν το φαινόμενο αυτό, έλεγαν ότι το νερό έχει γυαλί! Μεταγενέστερες όμως χημικές και μικροβιολογικές εξετάσεις όλων των πηγών του Ιτάμου απέδειξαν ότι το νερό είναι από κάθε άποψη υγιεινό.

Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου (1920-1940) συντροφιές Ραχουλιωτών, αλλά και Καρδιτσιωτών ανέβαιναν το καλοκαίρι στον ΄Ιταμο, έψηναν κοντά στη βρύση και διασκέδαζαν κάτω από τη δροσιά των βαθύσκιων ελάτων. Τότε άρχισε να συζητείται και η ιδέα να ιδρυθεί στον Ίταμο παραθεριστικός οικισμός. Ύστερα ήρθε ο πόλεμος και όλα ξεχάστηκαν. Στο μυαλό των ανθρώπων δεν υπήρχε χώρος για τέτοιες σκέψεις.
Τη δεκαετία του ’50 με νωπές ακόμη τις πληγές του πολέμου η ζωή άρχισε να ξαναβρίσκει τον κανονικό της ρυθμό. Οι εκδρομές και τα γλέντια στον Ίταμο άρχισαν πάλι, άλλοτε από το Παλιοζωγλόπι και άλλοτε από τη Ραχούλα και μαζί ξαναζωντάνεψε και η παλιά ιδέα της ίδρυσης παραθεριστικού οικισμού. Οι προοπτικές τώρα ήταν καλύτερες. Ο πόλεμος τελείωσε και ,όπως συμβαίνει μετά από κάθε πόλεμο,το μέλλον προοιονιζόταν λαμπρό.

Η ιδέα μπήκε σε ενέργεια με την ίδρυση «Οικοδομικού Συνεταιρισμού». Συντάχθηκε καταστατικό, έγιναν αρχαιρεσίες,εκλέχθηκε διοικητικό συμβούλιο και άρχισαν να συγκεντρώνονται συνδρομές από τα μέλη. Ομόφωνη απόφαση των μελών του συλλόγου ήταν να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες προς την κοινότητα Ραχούλας, στην κυριότητα της οποίας ανήκε το δάσος,ώστε να απαλλοτριωθεί μια έκταση, η οποία θα μετατρεπόταν σε οικόπεδα, που θα παραχωρούνταν στα μέλη ,με συμβολικό τίμημα. Τα μέλη αναλάμβαναν την υποχρέωση να οικοδομήσουν σε εύλογο χρονικό διάστημα, άλλως το οικόπεδο θα περιερχόταν στην κοινότητα. 

Η προσπάθεια εκείνη δεν ευδοκίμησε, κυρίως διότι συνάντησε την άρνηση του Δασαρχείου να εγκρίνει την απαλλοτρίωση δασικής έκτασης. Ίσως να υπήρξαν και άλλοι λόγοι, όπως αντιδράσεις κοινοτικών αρχόντων και άλλων χωριανών, κακός χειρισμός του θέματος εκ μέρους του συλλόγου κ.λ.π., πράγματα τα οποία δεν είναι ακριβώς γνωστά. Γεγονός είναι ότι ο σύλλογος αυτοδιαλύθηκε και η προσπάθεια ναυάγησε, το όνειρο όμως δεν έσβησε.
 
Ο νέος οικισμός
Στον Ίταμο υπήρχαν ιδιοκτησίες από την εποχή της τουρκοκρατίας, όταν οι χωριανοί ζούσαν κατεσπαρμένοι ως κτηνοτρόφοι μέσα στα δάση. Πέριξ της βρύσης και σε ακτίνα  πεντακοσίων μέτρων υπήρχαν ιδιοκτησίες των Κατσιουλαίων, των Βρεκαίων, Ζαϊραίων, Πολκαίων, Τσουτσουραίων, Ντολκεραίων, Ζαχαραίων και πιθανώς και άλλων. Στο μεγάλο ξέφωτο, επάνω από τη βρύση, πρώτο πουλήθηκε σε επίδοξους οικιστές το αγροτεμάχιο ιδιοκτησίας Βασίλη Βρέκου, το έτος 1966. Ακολούθησε τα επόμενα χρόνια ο τεμαχισμός σε οικόπεδα και η πώληση των αγροτεμαχίων των αδελφών Δημητρίου και Θωμά Κατσιούλα , των Ζαχαραίων και των κληρονόμων των Ζαϊραίων. Με αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκαν μέχρι σήμερα 25 περίπου οικόπεδα.

Πρώτος οικιστής του συνοικισμού θεωρείται ο θεολόγος καθηγητής Κώστας Παπαλέξης, που έχτισε το 1967 ένα σπιτάκι (δυο καμαρούλες). Η οικοδόμηση εκείνη την εποχή ήταν πραγματική Οδύσσεια. Όλα τα υλικά (τούβλα, άμμο, τσιμέντο, σίδερα) τα μετέφερε από τη βρύση με ζώα. Αργότερα  με σκαπάνια και φτυάρια ανοίχτηκε δρόμος μέχρι τον οικισμό με προσωπική εργασία των επίδοξων οικιστών. Έτσι τα υλικά μεταφέρονταν στο χώρο της οικοδομής με φορτηγό από τον αείμνηστο Κώστα Καρρή. Μετά από τον Παπαλέξη έχτισαν, κατά χρονολογική σειρά, ο παπα-Στέργιος Παπαλέξης, οΚώστας Καρρής, ο Τάσιος Κουντουράς, ο Τάσιος Παπαστέργιος, ο Φώτης Παπαϊωάννου, ο Πολύκαρπος Ντάφος, ο Λάμπρος Γριβέλλας, ο Δημήτριος Κατσιούλας, ο Λάμπρος Μπαλατσός και ακολούθησαν ο Ζήσης Στέλλος, ο Λάμπρος Κολοβός, ο παπα-Τάσιος Ζαχαρής, ο Απόστολος Νταφέτσιος , ο Αριστείδης Ζαχαρής, ο Αριστοτέλης Κατσιούλας και τελευταία (2005) η Αγγελική Κ.Παπαλέξη.

Ο εξηλεκτρισμός του οικισμού
Τα πρώτα χρόνια του εποικισμού δεν υπήρχε ηλεκτρικό. Τα βράδια το σπίτι φωτιζόταν με γκαζόλαμπες και η αυλή από το φεγγάρι.Το μεγάλο πρόβλημα ήταν η  συντήρηση των τροφίμων. Τοποθετούσαμε τα ευαίσθητα προϊόντα στο φανάρι και το ανεβάζαμε ψηλά για να μην το φτάνουν οι γάτες και οι σκίουροι.

Η πρώτη απόπειρα εξηλεκτρισμού έγινε τον Απρίλη του 1977, με αίτηση προς τη ΔΕΗ. Η απάντηση της ΔΕΗ δόθηκε σχεδόν αμέσως και συνιστούσε να επανέλθουμε με αίτησή μας «…Μετά τη θέση υπό τάση της κατασκευαζομένης γραμμής Καστανιάς-Ανθηρού-Καροπλεσίου».
Το φθινόπωρο του  1977 «τέθηκε υπό τάση» η παραπάνω γραμμή και επανερχόμαστε με νέα αίτηση στις 23-11-1977, ζητώντας από τη ΔΕΗ να προβεί στη σύνταξη μελέτης για τον εξηλεκτρισμό του οικισμού. Μας απάντησε ότι για να γίνει αυτό πρέπει να καταθέσουμε το ποσό των 1.500.000 δραχμών. Ένα τέτοιο ποσό την εποχή εκείνη ήταν δυσβάσταχτο για τα βαλάντια των οικιστών. Τελικά τη λύση στο πρόβλημα έδωσε η απογραφή του  1981. Στον οικισμό απογράφηκαν 45 κάτοικοι και καταγράφηκε στο Υπουργείο Εσωτερικών ως επίσημος πλέον οικισμός της κοινότητας Ραχούλας. Η ΔΕΗ τον έβαλε στο πρόγραμμά της και εξηλεκτρίσθηκε την άνοιξη του  1988. Θα ήταν άδικο, αν δεν αναφέραμε ότι η
μεθόδευση , δια της απογραφής, ήταν ιδέα του Κώστα Μπαλωμένου, που ήταν την εποχή εκείνη υπάλληλος της ΔΕΗ.

Το τηλέφωνο
«…Επειδή τόσο οι μόνιμοι παραθεριστές, όσο και οι πολυάριθμοι καθημερινοί επισκέπτες είναι τελείως αποκομμένοι τηλεπικοινωνιακώς  από το κέντρο, το γεγονός δε αυτό αποτελεί ανασχετικό παράγοντα στην ανάπτυξη του θερέτρου, παρακαλούμε όπως εγκαταστήσετε  στο συνοικισμό μας τηλεφωνική συσκευή, έστω και με παράλληλη σύνδεση, για την αντιμετώπιση των εκτάκτων περιστατικών.»
Τα παραπάνω γράφαμε στην αίτηση που υποβάλαμε στον ΟΤΕ Καρδίτσας στις  23 Ιουνίου 1977.
Ο ΟΤΕ πράγματι εγκατέστησε χειροκίνητη συσκευή στην παράγκα του Αποστόλη Κατσιούλα (κοντά στη βρύση), με παράλληλη σύνδεση στο τηλεφωνικό κέντρο Καστανιάς. Αργότερα, όταν το κέντρο αυτοματοποιήθηκε, εγκαταστάθηκαν αρχικά 10 τηλέφωνα στον Ίταμο και άλλα 10 στο Παλιοζωγλόπι και εν συνεχεία δόθηκαν τηλέφωνα σε όλα στα σπίτια.

Η ύδρευση
Μέγα το πρόβλημα της ύδρευσης. Τα πρώτα χρόνια η ύδρευση γινόταν από την πηγή που βρίσκεται 100 μέτρα ψηλότερα από τον οικισμό. Είχε γίνει πρόχειρη υδρομάστευση και το νερό μεταφερόταν με λάστιχα στα σπίτια. Πόσιμο νερό μεταφέραμε από τη βρύση με μικρά δοχεία, για να διατηρείται δροσερό. Η κατάσταση αυτή δεν μπορούσε να διατηρηθεί. Έτσι σε γενική συνέλευση των οικιστών αποφασίστηκε να συγκεντρώσουμε χρήματα μεταξύ μας, για να κατασκευαστεί κανονικό υδραγωγείο καθώς και δίκτυο διανομής νερού στα σπίτια. Πρόθυμα όλοι οι οικιστές κατέβαλαν στην αρχή 15.000 δραχμές έκαστος και άλλες  5.000 δραχμές αργότερα και έτσι συγκεντρώθηκε το ποσόν των 208.000 δραχμών και άρχισαν οι εργασίες το καλοκαίρι του  1982. Έγινε υδρομάστευση της πηγής, δεξαμενή χωρητικότητας 10 κ.μ. νερού και αγωγός μέχρι το κατώτερο σημείο του οικισμού.

Οι ανάγκες όμως του οικισμού σε νερό αυξήθηκαν και διότι στο μεταξύ χτίστηκαν νέα σπίτια αλλά και γιατί ακολούθησαν χρόνια μεγάλης ανομβρίας. Έτσι περί το  1990 η πηγή τον μήνα  Αύγουστο παρείχε το πολύ  2-3 κυβικά μέτρα νερού το εικοσιτετράωρο. Άρχισε λοιπόν η αναζήτηση νέων πηγών, που θα μπορούσαν να εμπλουτίσουν το υδραγωγείο του οικισμού. Ύστερα από επισταμένη διερεύνηση όλων των πηγών από τα Παραθράκια μέχρι τα Κραμβιά, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι η προσφορότερη λύση ήταν η μεταφορά μιας ποσότητας νερού από την πηγή της  Νερομάνας. Στις 24-11-2000 το Συνοικιακό Συμβούλιο του οικισμού απευθύνθηκε με αίτησή του στον τότε δήμαρχο Βασίλη Τσαντήλα, ζητώντας την αρωγή του Δήμου για την πραγματοποίηση του έργου. Ο δήμαρχος, ως όφειλε, έφερε το θέμα προς συζήτηση στο τοπικό συμβούλιο Ραχούλας  και εν συνεχεία στο Δημοτικό Συμβούλιο. Αμφότερα τα συμβούλια αποφάσισαν ομόφωνα ότι το έργο επιβαλλόταν να γίνει και μάλιστα να χρηματοδοτηθεί από τον Δήμο Ιτάμου. Κάποιες ενστάσεις εκ μέρους ιδιοκτητών αγροτεμαχίων στην περιοχή Νερομάνας παρακάμφθηκαν σε επίπεδο συνεννόησης, αφού  οι ίδιοι πείσθηκαν ότι μόνο όφελος είχαν από την κατασκευή του έργου. 

Επειδή ο Δήμος δήλωσε αδυναμία να εκταμιεύσει το απαιτούμενο ποσόν τους πρώτους μήνες του  2001, το  Συνοικιακό Συμβούλιο αποφάσισε να κάμει έναρξη των εργασιών με δική του δαπάνη, με την προϋπόθεση ότι τα χρήματα θα επιστραφούν στους δικαιούχους από το Δήμο εν καιρώ. Οι οικιστές με προθυμία κατέβαλαν έκαστος το ποσόν των 70.000 δραχμών, πλην τριών που αρνήθηκαν να καταβάλουν,  λόγους που εκείνοι γνωρίζουν. Συγκεντρώθηκε το ποσόν των 910.000 δραχμών και οι εργασίες άρχισαν νωρίς την άνοιξη του 2001. Έγινε υποδειγματική υδρομάστευση της πηγής Νερομάνα, υδρεύθηκε η εκεί υπάρχουσα κατοικία, με πρόβλεψη για την ύδρευση και όσων πρόκειται να χτισθούν στο μέλλον, κατασκευάσθηκε αγωγός, που μεταφέρει με φυσική ροή μια ποσότητα νερού στο αντλιοστάσιο, που εγκαταστάθηκε στο άκρο του δρόμου, που οδηγεί στο Παλιοζωγλόπι, και από εκεί με αυτόματο μηχανισμό  το νερό μεταφέρεται στην παλαιά δεξαμενή, όταν κατεβαίνει η στάθμη της.  Το συνολικό κόστος του έργου ανήλθε στο ποσόν των 3.403.000 δραχμών, από το οποίο 3.300.000 κατέβαλε ο Δήμος Ιτάμου και 109.570 δραχμές το Συνοικιακό Συμβούλιο. Το Σ.Σ. τα επόμενα έτη δαπάνησε και ορισμένα ποσά για συμπληρωματικές εργασίες (καταπακτές, ανοξείδωτες κλειδαριές κ.α.).
Τελικά, από το ποσό που συγκεντρώθηκε από τους οικιστές απέμειναν € 1791,05, κατατεθημένα στην ΑΛΦΑ Τράπεζα, τα οποία αποφασίσθηκε να παραμείνουν στο ταμείο, για έκτακτες ανάγκες.
  
Ο δρόμος
Μέχρις ότου διανοιχθεί ο δρόμος  Εικόνισμα Ραχούλας – Τσιούκα Καστανιάς , ο αποκαλούμενος  και Αγρινίου (!) η όδευση προς τον Ίταμο γινόταν  μέσω Μητρόπολης – Μοσχάτου – Τσαρδακιού – Καστανιάς, μιάμιση ώρα περίπου με το αυτοκίνητο, σε κακόδρομο με απερίγραπτες στροφές .
Ύστερα από συντονισμένες ενέργειες κυρίως της Ένωσης Αγραφιωτών κατασκευάσθηκε αρχικά ο δρόμος μέχρι την Τσιούκα Καστανιάς και στη συνέχεια, με ενέργειες του Δήμου Ιτάμου, σταδιακά, μέχρι τα βρύση Ιτάμου.
Εν τω μεταξύ πλησιάζει και η ολοκλήρωση του δρόμου Ραχούλα – Παλιοζωγλόπι – Ίταμος, ο οποίος πρόκειται να συνδέσει τη Ραχούλα με το κύκλωμα της λίμνης Πλαστήρα. Σήμερα ο Ίταμος απέχει οδικώς από την Καρδίτσα 25 χιλιόμετρα, με πολύ καλό δρόμο.

Συνοικιακό Συμβούλιο
Στο Συνοικισμό υπάρχει Συνοικακό Συμβούλιο, το οποίο εκλέγεται ανά τριετία με ψηφοφορία από τους οικιστές. Από το καταστατικό του αντιγράφουμε τα καθήκοντα του Συμβουλίου,τα οποία είναι:
«…Να συγκαλεί σε συνέλευση τους οικιστές σε τακτά χρονικά διαστήματα-μία φορά το έτος κατά το μήνα Αύγουστο- και εκτάκτως, όταν παρίσταται ανάγκη. Στις συνελεύσεις αυτές λαμβάνονται αποφάσεις, τις οποίες το συμβούλιο, δια του προέδρου του, μεταφέρει προφορικώς και εγγράφως, στο συμβούλιο του Δ.Δ. Ραχούλας ,στο Δημοτικό Συμβούλιο Ιτάμου, στη Νομαρχία Καρδίτσας και όπου αλλού  παρίσταται ανάγκη, ώστε και τα αρμόδια όργανα να διευκολύνονται στη λήψη αποφάσεων και τα προβλήματα του οικισμού να βρίσκουν τις πλέον ενδεδειγμένες λύσεις». 

Η Εκκλησία
Τελευταία ο οικισμός απέκτησε και εκκλησία στο όνομα της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος ,που  πανηγυρίζει στις 6 Αυγούστου. Η εκκλησία ανεγέρθηκε με δαπάνη κατοίκων της Ραχούλας και του οικισμού. Θα ήταν παράλειψη, αν δεν αναφέραμε ότι στην ανέγερση του ναού, απ΄αρχής μέχρι τέλους, ο συγχωριανός μας, παραδοσιακός χτίστης ,Νίκος Ζαχαρής εργάσθηκε δωρεάν. Σημαντική επίσης ήταν η συμβολή στην ανέγερση του ναού του εκλιπόντος ιερέα του χωριού μας Κων/νου Θεάκου.

Το κυλικείο
Προ τετραετίας ο Δήμος Ιτάμου εγκατέστησε στο χώρο επάνω από τη βρύση κυλικείο, το οποίο λειτουργεί τα τελευταία δύο χρόνια υπό τη διεύθυνση του συγχωριανού μας Ηλία Ράπτη. Τους θερινούς μήνες το κυλικείο λειτουργεί καθημερινά, προσφέροντας στους οικιστές και στους επισκέπτες του παραδοσιακό τσιπουράκι, παγωτά και άλλα εδέσματα, αλλά και φαγητό.

Προβλήματα του οικισμού
Ως νέος οικισμός και ο οικισμός Ιτάμου αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα, το σημαντικότερο από τα οποία είναι οι εσωτερικοί δρόμοι,οι οποίοι παραμένουν χωματόδρομοι. Είναι αναγκαίο ακόμη να κατασκευασθεί περιμετρικά του οικισμού δρόμος ,τόσο για την απρόσκοπτη κυκλοφορία οχημάτων, όσο και για λόγους πυροπροστασίας, διότι ο οικισμός περιβάλλεται πανταχόθεν από πανύψηλα έλατα. 
Άλλα σημαντικά προβλήματα είναι η εγκατάσταση ολοκληρωμένης παιδικής χαράς, για να αθλούνται τα παιδάκια που συγκεντρώνονται το καλοκαίρι, καθώς και η ρύθμιση του προβλήματος αποκομιδής των σκουπιδιών (περισσότεροι κάδοι και τακτικότερη αποκομιδή).