Η Ραχούλα αποτελεί σήμερα την Τοπική Κοινότητα Ραχούλας της Δημοτικής Ενότητας Ιτάμου του Δήμου Καρδίτσας.
Υπήρξε έδρα του Δήμου Ιτάμου από το 1883 μέχρι το 1912.
Η Ραχούλα, με απόφαση του ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α. ορίστηκε ως η Ιστορική Έδρα του Δήμου Ιτάμου.
Η Τοπική Κοινότητα Ραχούλας αποτελείται από τους οικισμούς Ραχούλα, Ζωγρί, Παλιοζωγλόπι και Ίταμο.
Η Ραχούλα απέχει από την Καρδίτσα 17 χιλ, με καλό ασφαλτόδρομο και το κέντρο του χωριού βρίσκεται σε υψόμετρο 350 μέτρων.
Πληθυσμός
Ο πληθυσμός του χωριού διαχρονικά παρουσιάζει την παρακάτω κλίμακα:
Τοπογραφία
Η έκταση της περιοχής του χωριού από Βορρά προς Νότο είναι 20 χιλιόμετρα περίπου και εκτείνεται από τα όρια Καλλιθήρου μέχρι την κορυφογραμμή “Τσιούκα Ιτάμου”. Από Δυσμών προς Ανατολάς η έκταση, κατά μέσο όρο, είναι 5 χιλιόμετρα. Ο Νότος καλύπτεται από τη ελατόφυτη οροσειρά του Ιτάμου και η Δύση ορίζεται από την επιμήκη οροσειρά “Νεράιδα- Προσήλια- Δεντράκος”. Ανατολικά η περιοχή ορίζεται από Νότου προς Βορρά, από την οροσειρά “Ντελή- Τούρλα- Καντή- Φραγκομαγούλα”, ενώ από Βορρά η λεκάνη του “Ξηρόκαμπου” κλείνεται από τη χαμηλή οροσειρά “Πετροβούνι”.Κύριος ποταμός της περιοχής είναι ο “Καράμπαλης” που έχει τις πηγές του στον Ίταμο, ρέει προς Βορρά και συγκεντρώνοντας παραποτάμους, χείμαρρους και ρέματα, χύνεται στον Πηνειό.
Καλλιέργειες – Εισοδήματα
Η κυρίως καλλιεργήσιμη έκταση του χωριού περιορίζεται στον “Ξηρόκαμπο” και την “Ξηροκαμάρα”, περιοχές που υδρεύονται με γεωτρήσεις και καλλιεργούνται τελευταία με βαμβάκι και καλαμπόκι. Η “Καρούτα”, η “Καραβίδα” και τα “Παλιοκάλυβα” είναι οι αμπελότοποι του χωριού, από τους οποίους παράγεται εξαιρετικής ποιότητας κόκκινο και μπρούσκο κρασί. Στον “Κρεμαστόμυλο”, στη “Λούτσα” και στις λογγιές του ποταμού, αλλά και στο Παλιοζωγλόπι καλλιεργούνται κήποι που πλημμυρίζουν την αγορά της Καρδίτσας με κάθε είδους λαχανικά και πατάτες. Στο Παλιοζωγλόπι υπάρχουν ιδιόκτητες καρυδιές που παράγουν εξαιρετικής ποιότητας καρύδια, ενώ στην υψομετρική ζώνη 700-900 μέτρων υπάρχουν 3.000 περίπου στρέμματα ιδιόκτητων καστανεώνων. Οι βόρειες πλαγιές του Ιτάμου, σε υψόμετρο 800-1.540 μέτρων, είναι κατάφυτες από πυκνό ελατόδασος, που ανήκει στην Κοινότητα Ραχούλας, η οποία ενεργεί περιοδικές υλοτομίες. Το εισόδημα των κατοίκων συμπληρώνεται με περιορισμένης έκτασης μελισσοκομία και κτηνοτροφία.
Ιστορία
Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά από σωστικές ανασκαφές, αλλά και από παλαιότερα ευρήματα στην περιοχή, αρχαίος οικισμός καταλάμβανε το χώρο από τη θέση “Στενό” μέχρι το “Παλιοκκλήσι”, με επίκεντρο τις δύο “Τούμπες”, η μία από τις οποίες έχει προ ετών ισοπεδωθεί, ενώ στην άλλη γίνονται ήδη ανασκαφικές εργασίες από την Αρχαιολογική Υπηρεσία Καρδίτσας.
Δεν είναι γνωστό πότε ιδρύθηκε, πότε άκμασε και πότε καταστράφηκε ο οικισμός, αν ληφθεί όμως υπόψη ότι οι Τούμπες ανάγονται στη Μυκηναϊκή εποχή (1.500-1.100 π.Χ.), ότι το νεκροταφείο που αποκαλύφθηκε εν μέρει στο “Στενό” χρονολογήθηκε μεταξύ 4ου-3ου αι. π.Χ. και ότι στη θέση “Παλιοκκλήσι” υπήρξε χριστιανικός ναός, τότε οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ο χώρος είχε συνεχή ή εκ διαλειμμάτων την ανθρώπινη παρουσία τουλάχιστο επί 15 αιώνες.Κατά τους χριστιανικούς αιώνες ο οικισμός διαλύθηκε και, κατά πάσαν πιθανότητα, οι εναπομείναντες κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στο σημερινό Παλιοζωγλόπι (600-750 μ. υψόμετρο), αρχικά μέσα στα δάση και βαθμιαία στους οικισμούς Κάτω Μαχαλά, Παναγία, Πάνω Μαχαλά, Δέντρα, Πέρα Μαχαλά, Κουτσιανάδες και Πολύκοινο. Όπως προκύπτει από επιστολή του Ευγένιου Γιαννούλη του Αιτωλού (1681), το Ζωγλόπι εκείνη την εποχή καταστράφηκε ολοσχερώς, πιθανότατα από ληστές, ενώ πρέπει να κάηκε και δεύτερη φορά από τους Τούρκους, κατά την ελληνική επανάσταση (1823). Αδιάψευστοι μάρτυρες της καταστροφής είναι οι μαυρισμένες πέτρες των ερειπίων.Το Ζωγλόπι εγκαταστάθηκε στη σημερινή θέση του τη δεκαετία 1840 – 1850. Το χωριό μετονομάστηκε σε Ραχούλα το έτος 1928 ( ΦΕΚ 81/1928).Ραχουλιώτες έλαβαν μέρος σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες του Έθνους και κατέβαλαν βαρύ φόρο αίματος στη πατρίδα. Οι Ραχουλιώτες διακρίνονται για την εργατικότητα και την εντιμότητά τους και πολλοί από αυτούς αναδείχτηκαν σε υπεύθυνες θέσεις στον επιστημονικό τομέα, στην εκπαίδευση, στο στρατό και στα σώματα ασφαλείας, στην ιεροσύνη, αλλά και ως επιχειρηματίες και τεχνίτες.
Μνημεία
Ο αρχαιολογικός χώρος της Τούμπας αναμένει την αξιοποίησή του για να γίνει επισκέψιμος. Ωστόσο ο ενδιαφερόμενος και σήμερα μπορεί να σχηματίσει σαφή άποψη του χώρου, επισκεπτόμενος την περιοχή.
Ακολουθώντας τον δημόσιο δρόμο, στη διακλάδωση Ραχούλας-Καστανιάς- Καταφυγίου υπάρχει το μνημείο Εθνικής Αντίστασης, σε ειδυλλιακή τοποθεσία. Στο Παλιοζωγλόπι υπάρχουν τρία εξωκλήσια παλαιάς εποχής με ενδιαφέρουσα δομή και τοιχογραφίες. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα παραδοσιακά γεφύρια της περιοχής. Το γεφύρι στης “Συκιάς το ρέμα” είναι νεότερο μνημείο αρχιτεκτονικής και το πετρογέφυρο στα “Χτίσματα” χτίστηκε την εποχή του Αλή πασά. Αξιοπρόσεκτες είναι και οι περίφημες για το κρύο νερό τους βρύσες του Ιτάμου και του Παλιοζωγλοπίου.Στο Παλιοζωγλόπι στο εξωκλήσι του Αη-λιά υπάρχει ο τάφος του Χαρίλαου Φλωράκη. Επίσης κοντά στον τάφο του σε οικόπεδο που δώρισε ο ίδιος στο Δήμο Ιτάμου αναστηλώθηκε η οικία του όπου λειτουργεί το «Ιστορικό Μουσείο Χαρίλαου Φλωράκη» με εκατοντάδες επισκέπτες το χρόνο απ’ όλη την Ελλάδα.Η διαδρομή από το ύψος της Ραχούλας μέχρι τον Ίταμο, σε ασφαλτοστρωμένο δρόμο, είναι μαγευτική. Το τοπίο εναλλάσσεται από τη ζώνη των θαμνόφυτων (ρείκια, κουμαριές φιλίκια), τις βελανιδιές, τις καστανιές, ως τα βαθυπράσινα έλατα, τον κισσό και την ανθισμένη αγράμπελη, ενώ ο δρόμος στο μεγαλύτερο τμήμα του διέρχεται δίπλα στο ποτάμι όπου συναντάς καταρράχτες και νεροσυρμές.
Πολιτισμός
Τέσσερα πανηγύρια γιορτάζουν οι Ραχουλιώτες. Της Ζωοδόχου Πηγής( Παρασκευή της Διακαινησίμου), του Προφήτη Ηλία (20 Ιουλίου), Της Αγίας Παρασκευής (26 Ιουλίου) και το Δεκαπενταύγουστο. Τα τρία τελευταία γίνονται στα εξωκκλήσια του Παλιοζωγλοπιού. Στο χωριό αναβιώνουν έθιμα που κρατούν ζωντανή την παράδοση, όπως είναι τα νυχτερινά κάλαντα και τα ρουγκατσιάρια.Ο Μορφωτικός Σύλλογος Ραχούλας, που λειτουργεί από το 1980, ίδρυσε βιβλιοθήκη με πολλούς τόμους, έχει στην κατοχή του παραδοσιακές ενδυμασίες για χορευτικά συγκροτήματα, εκδίδει ανελλιπώς την εφημερίδα «Ζωγλοπίτικα Χρονικά» και πραγματοποίησε μέχρι σήμερα τις εκδόσεις: «Η ΡΑΧΟΥΛΑ. Ιστορία-Λαογραφία-Πολιτισμός», έκδ. 2005 και το «ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ»: Ο τόπος μας κι εμείς» σε δύο τόμους, έκδ. 2007-2008.